Zoals waarschijnlijk bekend is Teachers4teachers voortdurend op zoek naar verschuiving van het eigenaarschap van haar onderwijsprojecten naar Keniaanse professionals. In de theorie staat dit bekend als ‘Shifting the power’. De schoolleidersopleiding is daarin het verst gevorderd, want de opleiding wordt door Keniaanse trainers gegeven en door Nederlanders slechts gemonitord. Ook de coaching van de schoolleiders is een geheel Keniaanse aangelegenheid. Met het geven van workshops aan leraren en directeuren p.o., jonge kind en kinderen met speciale behoeften en docenten en afdelingsleiders v.o. hebben we in 2018 een begin gemaakt door een Keniaanse en een Nederlandse (ervaren) collega samen een workshop te laten geven, waarbij de Nederlandse collega tevens een coachende rol kreeg. Om enigszins zicht te hebben op de competenties, die nodig zijn om workshops te leiden hebben we samen met drie Nederlandse workshopleiders een criterialijst opgesteld. En toen kwam Corona.
Om een zekere continuïteit in onze programma’s te waarborgen heeft onze Keniaanse directeur Francis Nzai met zijn teamleiders dit voorjaar een aantal workshops voorbereid en uitgevoerd. Een flinke stap naar ‘op eigen benen’, waaraan we op afstand slechts mondjesmaat hebben bijgedragen. Spannend, maar interessant, want hoe houden de Keniaanse workshopleiders, die niet of nauwelijks zijn opgeleid stand.
Loes Donders, leerkracht p.o.  en student aan de universiteit van Bamberg, heeft in deze periode haar afstudeeronderzoek gewijd aan hoe deze shift of power zo duurzaam mogelijk te maken. Vorige week kwam Loes haar onderzoek bij het bestuur presenteren. De exacte vraag luidde:

Hoe kan zelfbeschikking voor Keniaanse workshopleiders in Kwale county, Kenia, worden ontwikkeld ten bate van een duurzaam Keniaans eigenaarschap?

We besloten het onderzoek te concentreren op de workshops leraren p.o. in het verre Samburu, een gebied waar T4T nog maar weinig is geweest en waar veel zeer gemotiveerde leraren werken. De 4 workshopsleiders, Esther, Peter, Mwanagura en Cecilia hebben zich onder leiding van Esther in november voorbreid op een workshop actief leren in T4T-stijl en deze met veel enthousiasme in februari gegeven.
Het onderzoek van Loes bestaat uit een sterke literatuurstudie over hoe volwassenen leren en uit een praktisch deel, waarin 80 workshopdeelnemers d.m.v. een vragenlijst zijn benaderd en mondelinge interviews met de workshopgevers. Tenslotte zijn ook drie Nederlandse collega’s (Kees Hamers, Judith Sliedregt en Annemarie Timmermans) bevraagd, die met een Keniaanse collega eerder samen de workshop hebben gegeven. Het onderzoek levert mooi inzichten en bruikbare aanbevelingen op voor onze shift the power.

1. De theorie

Hoewel we in onze voorbereidingsbijeenkomsten het meet-connect-learnprincipe hanteren om daarin de nodige inhoudelijk accenten te zetten, besteden we eigenlijk niet expliciet aandacht aan de theorie van het leren van volwassenen. Enkele hoofdpunten van leren van volwassenen:
– (Sociaal) constructivisme (Piaget, Vigotski): Volwassenen hebben al veel ervaringen, die ze willen gebruiken en verbinden met nieuwe leerstof  tijdens het leren. Hiervoor is interactie met anderen om ervaringen te delen van groot belang.
– De leerstof en de instructie moet zowel professionele als persoonlijke doelen bedienen.
– De experimentele leertheorie (Kolb): Ervaringen worden zowel binnen als buiten de school opgedaan. Concrete ervaringen zijn de basis voor observatie en reflectie.
– Andragogy tegenover pedagogiek (Knowles): door groei naar volwassenheid onstaan zelfconcepten, die zich bewegen van afhankelijk naar autonoom.
– De zelfdeterminatietheorie (Deci en Ryan): Het essentiële belang van autonomie, relatie en competentie.
– Psychologisch eigenaarschap (Pierce, Kostova, Dirks): Om zich voor ook minder interessante activiteiten in te zetten, moet men de persoonlijke waarde ervan inzien en ervaren, dat men eigenaar van het eigen gedrag blijft.

2. De praktijk

Omdat van leerkrachten voorbeeldgedrag mag worden verwacht, heeft Loes onze criterialijst voor workshopleiders naast dat van het Competency Based Curriculum en het Teachers Performance Appraisal and Development (TPAD- het instrument waarmee leraren beoordeeld worden) gelegd. Uit de interviews kwam vooral een behoefte aan zelfredzaamheid en het beheersen van de inhoud naar voren. Een belangrijk punt van aandacht bij het voorbreiden van Keniaanse workshopleiders. Ze vonden het spannend, voelden zich nog niet altijd competent genoeg op de inhoud, maar genoten wel van de vrijheid zelf ervaringen op te doen. Bij het samenwerken met een Nederlandse collega blijft er toch altijd een zekere ongelijkwaardigheid bestaan. Quote:’The Dutch know more about the content, but we know more about our environment, schools, teachers and how to approach them. Verder zijn de workshopleider erg gebaat bij duidelijke verwachtingen m.b.t. hun competenties en de persoonlijke stappen om daaraan te werken.
Uit de vragenlijsten van de deelnemers en ook uit de interviews met workshopleiders bleek een grote behoefte aan structurele kritische reflectie d.m.v. dialoog. In alle gevallen gaat dat over hun eigen werk en ervaringen. In onze workshops is dat eigenlijk uitgangspunt (onderling kennis en ervaringen delen en eventueel nog iets toevoegen), maar dit blijkt ook voor Keniaanse workshopleiders een aandachtspunt.

Een mooie conclusie uit het onderzoek, dat overigens met een 10 werd beoordeeld, is ook, dat iedereen zich zeer verbonden voelt (relatiecomponnent) met het werk van Teachers4teachers en zich er met hart en ziel voor wil inzetten.
Dat naast het implementeren van de aanbevelingen ook een financiële shift the power prominent op ons pad zal komen, moge duideljk zijn. Zeker nu er in oktober geen groep naar Kenia kan en er toch een nieuwe ronde workshops zal worden georganiseerd. Uitdagingen genoeg dus voorlopig.

Ruud Musman